‘Het is een meisje!’ zegt de vroedvrouw na de bevalling tegen moeder Tjitske. Maar de arts die even later aan het bed staat, feliciteert haar met een zoon.
Kinderen die worden geboren met een afwijking in de geslachtskenmerken worden vaak al op jonge leeftijd geopereerd zodat ze ‘gewone’ jongens of meisjes worden. Maar moet daarmee niet worden gewacht tot ze oud genoeg zijn om zelf te beslissen?
‘Het is een meisje!’, zegt de vroedvrouw na de bevalling tegen moeder Tjitske. Maar de arts die even later aan het bed staat, feliciteert haar met een zoon. Het is 1976 en de verwarring over het geslacht van de baby duurt twee weken. De geslachtsdelen zien er niet uit zoals verwacht wordt bij een jongen, maar ook niet zoals bij een meisje. Dertig jaar later overkomt moeder Renée hetzelfde. De onduidelijkheid duurt nu slechts een dag, want de hielprik spoort de oorzaak snel op. Beide baby’s, Daniëlle en Lara, zijn meisjes met een erfelijke hormoonaandoening: het adrenogenitaal syndroom (AGS).
Door een op hol geslagen bijnier die te veel testosteron aanmaakte, zijn hun geslachtsdelen vermannelijkt. Ze hebben een vergrote clitoris, bijna als een kleine penis, en aan elkaar gegroeide schaamlippen, als een soort lege balzakjes. Om er zo normaal mogelijk uit te zien, ondergaan de meisjes meerdere operaties aan hun genitalia. De rest van hun leven moeten ze dagelijks medicij- nen slikken om hun stress- en zouthormoon op peil te houden – een bijkomend effect van AGS.
Jaarlijks worden in Nederland onge- veer zevenhonderd kinderen geboren met een afwijking in de geslachtskenmerken. Bij zo’n veertig van hen is lastig te bepalen of het jongens of meisjes zijn, ongeveer twaalf van hen hebben AGS. Er bestaan verschillende vormen van inter- sekse, of stoornissen van de geslachte- lijke ontwikkeling, zoals artsen het noe- men. De oplossing van artsen is al jarenlang het ‘corrigeren’ van deze ‘afwijkingen’, vaak bij jonge kinderen. Clitorissen worden verkleind, vaginale openingen aangelegd, plasgaatjes verplaatst en geslachtsklieren verwijderd. Intersekse kinderen worden met operaties en hormoonbehandelingen zo veel mogelijk tot ‘gewone’ jongens of meisjes gemaakt.
Maar er komt steeds meer weerstand tegen deze ‘normaliserende’ aanpak. Tegenstanders brengen in dat deze kinderen helemaal niet ziek zijn, dat veel behandelingen niet medisch noodzakelijk zijn en dat intersekse geen ‘afwijking’ is maar een natuurlijke ‘variatie’.
Mensenrechtenactivisten hekelen de schending van lichamelijke integriteit en keuzevrijheid van intersekse kinderen. Vorig jaar werd een deel van hun standpunt overgenomen in een resolutie van het Europees Parlement over gendergelijkheid in de gezondheidszorg. Geslachtsoperaties bij intersekse personen zijn ‘genitale verminking’ die verboden en vervolgd moet worden, aldus de resolutie. Het opereren van intersekse geslachtsdelen werd in één adem genoemd met vrouwenbesnijdenis.
Het dringende advies later dat jaar van de Europese Raad: onnodige en seksenormaliserende behandelingen zonder toestemming van het kind moeten verboden worden. Ouders kunnen volgens de raad geen weloverwogen beslissingen nemen, zij horen vaak bij de geboorte van hun kind pas voor het eerst over intersekse. Beide resoluties zijn niet juridisch bindend.
Ondanks het groeiende verzet tegen het normaliseren van interseksekinderen zijn er ook personen, zoals Daniëlle, de dochter van Tjitske uit het begin van dit verhaal, die juist tevreden zijn met de behandeling: ‘De geestelijke belasting is veel groter als je op latere leeftijd zelf moet beslissen. Ik ben blij dat mijn ouders de knoop voor me hebben doorgehakt.’
De verschillende benaderingen en ervaringen leggen een kloof bloot tussen de medische wetenschap en mensenrechten. Het toont een duivels dilemma: moeten intersekse kinderen worden geopereerd zodat ze ‘normaal’, dus lichamelijk als jongen of als meisje, opgroeien, of moet er gewacht worden met medisch ingrijpen totdat deze kinderen oud genoeg zijn om zelf te beslissen – en de keuze hebben om zich niet te laten opereren of behandelen?
De Volkskrant, 7 april 2018